Title: Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej / Anti-terrorist systems of the European Union countries

Author: Gen. bryg. rez. dr inż. Tomasz Bąk

Reviewres: Prof. dr hab. Grzegorz Sobolewski – Akademia Obrony Narodowej, Wydział Bezpieczeństwa Narodowego; Dr hab. Tomasz R. Aleksandrowicz – Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora

Language: polish

Publishers: Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie & Naukowe Wydawnictwo IVG w Szczecinie Poland

Date and place of issued: Poland 2015

978-83-62062-71-3 E-book PDF (downloading from the shop)

W niniejszej publikacji zaprezentowano wyniki badań i obserwacji, gromadzenia materiałów źródłowych, które prowadzone były przez autora przez kilka lat w dziedzinie organizacji i funkcjonowania systemów antyterrorystycznych państw członkowskich Unii Europejskiej. Część rezultatów, które wykorzystano w niniejszej publikacji, wcześniej publikowana była w monografiach i czasopismach naukowych. Dostęp do materiałów źródłowych był różny. Autor korzystał oczywiście z całej gamy publikacji i monografii dotyczących wspomnianej problematyki, skorzystano z materiałów udostępnionych przez placówki dyplomatyczne państw UE, jak również materiały pozyskane podczas podróży zagranicznych, konferencji i seminariów.

Wstęp

Od czasu pamiętnych zamachów z 11 września 2001 roku w USA, a szczególnie od terrorystycznego zamachu bombowego, który zabił 191 osób w Madrycie w marcu 2004 roku, politycy Unii Europejskiej jednogłośnie wypowiadają się na temat wspólnej międzynarodowej współpracy w walce z terroryzmem. Zakładając hipotetycznie, terroryści w Unii Europejskiej mogą się swobodnie przemieszczać i bez większego problemu przekraczać granice państw członkowskich, zwłaszcza tych funkcjonujących w ramach systemu Schengen. Biorąc pod uwagę globalny charakter, takich organizacji jak Al – Kaida, należy liczyć się z faktem, że mogą one uderzyć w dowolnym miejscu Europy, na dużo większą skalę niż do tej pory działające na terenie naszego kontynentu ETA, IRA czy inne organizacje terrorystyczne.

Oczywiście należy zdawać sobie sprawę z faktu, że międzynarodowy terroryzm, to nie jedyne wyzwanie dla Unii Europejskiej w zakresie problematyki bezpieczeństwa. Państwa członkowskie aktywnie uczestniczyły i uczestniczą w działaniach pokojowych (między innymi szkolenie sił bezpieczeństwa, pomoc humanitarna, etc.) w Iraku, Afganistanie, na Bałkanach czy w Afryce Północnej. Próbują przekonać Iran do zaniechania budowy broni nuklearnej. Rządy państw członkowskich angażują się w pomoc państwom upadłym, takim jak: Sudan czy Kongo, jak również problematykę transgranicznej przestępczości zorganizowanej. W ostatnim okresie czasu, z wielką troską, państwa Unii Europejskiej zwracają się ku Ukrainie i niestabilnej sytuacji w tym państwie ze szczególnym uwzględnieniem negatywnej roli Rosji w tym konflikcie. Nie ulega, jednak wątpliwości, że szczególnie zamach w Madrycie oraz w Londynie i ten najnowszy ze stycznia 2015 r. w Paryżu, w sposób jednoznaczny pokazał, że terroryzm, a zwłaszcza radykalne islamskie grupy terrorystyczne pozostają najpoważniejszym zagrożeniem dla Europy dzisiaj i w najbliższej przyszłości.

Wspólna polityka unijna wymaga szczególnej koordynacji i współpracy w zakresie zwalczania terroryzmu, choć nie jest z pewnością sprawą prostą. Istnieje swoisty paradoks w roli Unii Europejskiej w działaniach antyterrorystycznych. Z jednej strony rządy państw członkowskich zgadzają się, że priorytetem powinna być współpraca w tym zakresie na poziomie unijnym, głównie ze względu na procedury dotyczące przekraczania granic wewnątrz unijnych a zagrożeń terrorystycznych. Z drugiej, jednak strony powolne są w oddawaniu Unii sił (takich jak: prowadzenie śledztw i działalność prokuratorów) i środków (takich jak: funkcjonariusze służb specjalnych i środki finansowe przeznaczone na tą walkę). Wynika to głównie z faktu, że polityka bezpieczeństwa – zwłaszcza kiedy to dotyczy ochrony obywateli – ściśle wiąże się z suwerennością narodową i rządy są niechętne, by dać władze UE, która mogłaby przeszkadzać i mieszać w istniejącym systemie prawa i bezpieczeństwa narodowego. Unia Europejska stara się, aby w pełni skoordynować narodowe polityki antyterrorystyczne, ale wymaga to przede wszystkim na wstępie usystematyzowania i ugruntowania własnej polityki przeciw terrorystycznej na poziomie unijnym.

Dostęp do materiałów źródłowych był różny. Autor korzystał oczywiście z całej gamy publikacji i monografii dotyczących wspomnianej problematyki, skorzystano z materiałów udostępnionych przez placówki dyplomatyczne państw UE, jak również materiały pozyskane podczas podróży zagranicznych, konferencji i seminariów.

Głównym celem prowadzonych badań było dokonanie identyfikacji systemów antyterrorystycznych zarówno całej Unii Europejskiej jako organizacji, jak również poszczególnych – wszystkich jej 28 członków.

Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej możemy podzielić na trzy grupy:

· posiadające centra antyterrorystyczne;

· posiadające powołanych koordynatorów do zwalczania zagrożeń terrorystycznych;

· funkcjonujące w ramach ciał kolegialnych, zespołów, komitetów czy nawet departamentów powoływanych lub zwoływanych w momencie pojawiania się zagrożeń.

Zdarza się również, tak jak to było w przypadku Polski, że system antyterrorystyczny ewoluuje z charakteru funkcjonowania Międzyresortowego Zespołu do spraw Zagrożeń Terrorystycznych do powołania Centrum Antyterrorystycznego ABW (CAT).

W państwach UE większość systemów antyterrorystycznych opiera się na podmiotach analizujących i koordynujących działania systemu na poziomie krajowym. Są to przede wszystkim centra antyterrorystyczne i koordynator do walk z terroryzmem. Drugą grupę stanowią gremia kolegialne – komitety i zespoły. Natomiast w niektórych państwach wciąż brak jest powołanych, wyodrębnionych struktur do tego typu działalności. Funkcje przewodnie lub wykonawcze realizowane są za pośrednictwem departamentów czy wydziałów funkcjonujących w poszczególnych służbach, które w swoich obowiązkach posiadają zadania walki z terroryzmem.

Aby osiągnąć założony powyżej cel główny, konieczne było zrealizowanie następujących celów szczegółowych, w których należało:

1. Określić prawno–organizacyjne aspekty zwalczania terroryzmu w Unii Europejskiej.

2. Zbadać regulacje traktatowe UE w zakresie zwalczania terroryzmu.

3. Dokonać analizy Układu z Prüm i systemu informacji Schengen, jako instrumentów zwalczania i zapobiegania terroryzmu.

4. Określić rolę i zadania instytucji Unii Europejskiej, takich jak: Europejski Koordynator ds. Zwalczania Terroryzmu, Eurojust, Europol, Unijna Grupa Zadaniowa „ATLAS” w zakresie przeciwdziałania i zwalczania terroryzmu.

5. Prześledzić problematykę współpracy międzynarodowej Unii Europejskiej w zakresie zwalczania terroryzmu.

6. Dokonać analizy zamachów terrorystycznych na terenie Unii Europejskiej po 11.09.2001 roku i ich wpływu na kształtowanie systemów antyterrorystycznych państw członkowskich.

7. Zbadać systemy antyterrorystyczne w wybranych (28) państwach Unii Europejskiej, a w tym:

· Rozwiązania ustawowe,

· Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem,

· Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania terroryzmowi,

· Formy i metody walki z terroryzmem.

Przy tak sformułowanych w procesie badawczym celach, główny problem badawczy zawarto w postaci pytania: Jakie jest miejsce i rola systemów antyterrorystycznych państw Unii Europejskiej w przeciwdziałaniu i zwalczaniu terroryzmu?

Konsekwencją zaprezentowanego procesu badawczego było sformułowanie głównej hipotezy roboczej: Prawidłowo funkcjonujący system antyterrorystyczny państwa ma zasadnicze znaczenie dla odpowiedniego poziomu i funkcjonowania systemu bezpieczeństwa państwa.

Sformułowano także szczegółowe hipotezy robocze:

1. Terroryzm jest najpoważniejszym zagrożeniem dla państw Unii Europejskiej w XXI wieku.

2. Jednym z najistotniejszych elementów przeciwdziałania i zwalczania zagrożeń terrorystycznych jest zbudowanie i funkcjonowanie systemów antyterrorystycznych poszczególnych państw członkowskich UE.

3. Międzynarodowa współpraca poszczególnych państw oraz wymiana do-świadczeń jest warunkiem koniecznym zbudowania właściwego systemu antyterrorystycznego Unii Europejskiej.

4. Doświadczenia i wnioski z dokonanych zamachów terrorystycznych, stanowią cenne źródło wiedzy w procesie tworzenia systemów antyterrorystycznych.

Niniejsza monografia składa się z trzech rozdziałów. Rozdział pierwszy odnosi się do problematyki prawno–organizacyjnych aspektów zwalczania terroryzmu w Unii Europejskiej. Rozdział drugi prezentuje zamachy terrorystyczne na terenie Unii Europejskiej po 11.09.2001 roku. W rozdziale trzecim omówiono problematykę zwalczania terroryzmu we wszystkich 28 państwach Unii Europejskiej.