Title: Traktat konstytucyjny Unii Europejskiej Tom I – Założenia i kontrowersje wokół procesu ratyfikacji

Autor: Jolanta Kubicka

Reviewer: Prof. UW Dariusz Milczarek, Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego

Publisher: Naukowe Wydawnictwo IVG in Poland

ISBN 978-83-62062-65-2 Książka

ISBN 978-83-62062-66-9 eBook

Miejsce i data wydania: Szczecin 2015

(Downloading from the shop)

Publikacja stanowi historyczne ujęcie i analizę obszernych rozważań nad procesami integracji europejskiej w świetle rzeczywistych i potencjalnych zmian traktatowych, które próbowano wprowadzać na różnych etapach rozwoju Unii Europejskiej w latach 2004-2006 w związku z próbą ratyfikacji Traktatu konstytucyjnego Unii Europejskiej – kluczowego etapu dla procesów integracji, który jednak nie zakończył się sukcesem, co miało i ma znaczący wpływ na dalsze etapy integracji.

W niniejszej książce przeanalizowano uwarunkowania procesu ratyfikacji Traktatu konstytucyjnego Unii Europejskiej, którego ratyfikacja, co prawda nie powiodła się, ale cały przebieg jego powstania oraz próby ratyfikacji pokazały rzeczywisty poziom integracji, problemy, przed którymi stanęła Unia Europejska na ówczesnym etapie rozwoju.

Publikacja w tej części (Tom I) stanowi obszerny i unikalny materiał historyczny i archiwalny, gdyż powstawała w trakcie trwania analizowanych procesów w oparciu o unikalny materiał źródłowy, obecnie w znacznej części niedostępny. Miało to wpływ na formę i styl analizy.

Druga część (Tom II), który zostanie opublikowany odrębnie, stanowi analizę dalszych historycznych etapów reformy traktatowej z tego samego okresu lat 2005-2006 ze szczególnym uwzględnieniem „kryzysu konstytucyjnego” jaki nastąpił po negatywnym wyniku referendum we Francji i Holandii w odniesieniu do Traktatu konstytucyjnego UE oraz prób jego uratowania poprzez przejście do traktatu lizbońskiego i ostatecznego fiaska tych prób reformy traktatowej Unii Europejskiej, której skutki są istotne nie tylko z perspektywy historycznej, ale także w świetle obecnych wyzwań, przed jakimi stoi Unia Europejska coraz częściej związanych z kryzysami i koniecznością ich rozwiązywania.

Z tej perspektywy przypomnienie jak Unia Europejska poradziła sobie z „kryzysem konstytucyjnym” może wskazywać kierunek i być pomocne w rozwiązywaniu obecnych i przyszłych kryzysów i wyzwań, które jak się wydaje, mogą być znacznie bardziej skomplikowane niż w przeszłości.

Z drugiej strony fakt, iż nie doszło do reformy traktatowej w latach 2005-2006 w sposób istotny może zaważyć na trwałości Unii Europejskiej w nadchodzących latach co widać już obecnie, iż wszelkie inicjatywy dotyczące wychodzenia poszczególnych krajów ze strefy euro czy z samej Unii Europejskiej, które pojawiają się co jakiś czas, a stanowiłyby poważne zagrożenie dla jedności tego ugrupowania są łatwiejsze do realizacji w sytuacji braku ściślejszej integracji z jaką mielibyśmy do czynienia w ujęciu zarówno prawnym jak i faktycznym, gdyby do procesu ratyfikacji traktatu konstytucyjnego doszło.

Zatem zdarzenia jakie miały miejsce w związku z próbami reform traktatowych oraz ratyfikacji traktatu konstytucyjnego mają, pomimo upływu czasu od ich wystąpienia, istotne znaczenie dla procesów integracji, a w przyszłości mogą mieć jeszcze większy wpływ na spójność Unii Europejskiej, jej siłę i jedność w świetle coraz poważniejszych wewnętrznych i zewnętrznych zagrożeń, jakimi są: kryzysy zadłużenia i finansów publicznych w niektórych krajach UE jak: Grecja czy wojna na Ukrainie, z którymi Unia Europejska nie do końca jest  w stanie sobie poradzić. Ponadto trzeba liczyć się z tym, iż w świetle coraz to nowych problemów w Europie jak: nieograniczony napływ migrantów na kontynent europejski, co skutkuje tworzeniem nielegalnych obozowisk we Francjii nieradzeniem sobie z problemem czy też z drugiej strony budowaniem ogrodzeń przed migrantami przez rząd Węgier, Unia Europejska w takiej formie jak obecnie może nie poradzić sobie z tak poważnymi problemami. Także zagrożenia zewnętrzne jak ISIS czy wojna na Ukrainie, stawia Unię Europejską w zupełnie nowych, nieznanych uwarunkowaniach, gdzie dotychczasowy model integracji, mimo wszystko oparty na luźniejszych zależnościach między krajami członkowskimi może nie wytrzymać nacisków zewnętrznych i wewnętrznych wynikających z tego rodzaju zagrożeń.

Stąd powrót do analizy zdarzeń z lat 2004-2006, ówczesnej próby reformy traktatowej jest w pełni uzasadniony, gdyż może okazać się, że dopiero teraz Unia Europejska dojrzeje do takiego pogłębienia integracji, jaki proponował traktat konstytucyjny, a następnie po modyfikacji traktat lizboński. Będzie to widoczne dopiero w najbliższych latach czy zwiększające się problemy wewnętrzne i zewnętrzne, niezależne od Unii, z którymi jednak będzie musiała się zmierzyć, spowodują pogłębienie integracji w sposób, jaki proponował traktat konstytucyjny czy lizboński, czy też dojdzie do osłabienia procesów integracji, czy nawet rozpadu jej struktur, czy innych przekształceń.

Może się też okazać, iż ówczesny „kryzys konstytucyjny” i fiasko reformy traktatowej, które stanowiło pewną porażkę w procesach integracji, okaże się także z obecnej perspektywy zbawienne, gdyż być może zbyt pogłębiona integracja przejawiająca się wspólnym traktatem konstytucyjnym, stanowiłaby obecnie i w przyszłości zbyt sztywne ramy, i barierę w elastycznym dostosowywaniu się Unii Europejskiej do zmieniających się warunków otoczenia, i nowych wyzwań.

Publikacja stanowi zatem z jednej strony ujęcie historyczne, z drugiej próbę przypomnienia ważnego etapu w procesie integracji oraz jest rodzajem refleksji nad tymi wydarzeniami z dzisiejszej perspektywy, przy czym niniejszy – pierwszy TOM stanowi wprowadzenie do zagadnień procesu ratyfikacji traktatu konstytucyjnego w świetle jego założeń i kontrowersji wokół tego rodzaju dokumentu, jakim była propozycja konwentu stworzenia i ratyfikacji dokumentu, co do swojej istoty prawnej będącego czymś pomiędzy traktatem a konstytucją.

Zatem niniejsza publikacja odwołuje się w swojej pierwszej części do analizy tych dwóch rodzajów aktów prawnych w ujęciu porównawczym, a jednocześnie stanowi próbę ustalenia, czym właściwie tak naprawdę traktat konstytucyjny był w świetle jego charakteru prawnego i czy zasługiwał na miano konstytucji.

Aby to rozstrzygnąć, należało przeanalizować co rozumiemy pod pojęciem konstytucja w sensie: formalnym, materialnym i normatywnym. Następnie należało odpowiedzieć: Czy Unia Europejska miała materialną czy formalną konstytucję, czy miała konstytucję w sensie normatywnym?

Rozważania w publikacji opierają się także na standardach nowoczesnego konstytucjonalizmu, przyjmującego, że społeczeństwo samo określa w konstytucji formę i treść wspólnoty politycznej. W ten sposób realizuje swoje prawo do samostanowienia względem porządku władzy oraz jest źródłem władzy publicznej.